اختلاف‌نظرهای زیادی درباره فرق بی کربنات سدیم با جوش شیرین مطرح می‌شود؛ اما جالب است بدانید که این دو اصطلاح در واقع به یک ترکیب اشاره دارند. جوش شیرین در واقع همان بی‌کربنات سدیم خالص محسوب می‌شود. بی‌کربنات سدیم بیشتر برای تجزیه و تحلیل‌های شیمیایی به کار می‌رود. در حالی که جوش شیرین عمدتاً در مصارف مربوط به آشپزی استفاده می‌شود که این تفاوت اصلی بین این دو ترکیب است. در این مقاله به بررسی تفاوت‌های بی‌کربنات سدیم و جوش شیرین , فرق بی کربنات سدیم با جوش شیرین از نظر کاربردهای مختلف آنها پرداخته‌ایم؛ بنابراین، برای فهم درست از این موضوع مطلب را تا انتها مطالعه کنید.
فرق بی کربنات سدیم با جوش شیرین در چیست؟
بی‌کربنات سدیم ماده‌ای جامد، سفید و بلوری است که به شکل پودر در بازار عرضه می‌شود. این ترکیب نمکی طعم شور و خاصیت قلیایی دارد، اما به نسبت دیگر ترکیبات سدیم دار، میزان قلیایی بودن آن کمتر است. بی‌کربنات سدیم در دمای اتاق به‌صورت جامد بوده و قابلیت حل شدن در آب را دارد. که یکی از ویژگی‌های آن به شمار می‌رود. این ماده را می‌توان با استفاده از فرایند تبخیر، از آب جدا نمود. محلول بی‌کربنات سدیم خاصیت قلیایی داشته که به‌خاطر وجود این ویژگی، مزه آن تلخ می‌شود.
جوش شیرین همان بی‌کربنات سدیم است که در گرید خوراکی به این نام آن را می‌شناسند. این ماده به‌صورت پودری کریستالی و سفیدرنگ باخاصیت قلیایی در دسترس است. جوش شیرین به‌عنوان عامل خمیرمایه عمل می‌کند و زمانی که با مواد مایع و اسیدی ترکیب می‌شود، فعال می‌گردد. این واکنش باعث تولید دی‌اکسید کربن می‌شود که به پف کردن و بهبود کیفیت محصولات پخته شده کمک می‌کند. این دو ماده با فرمول شیمیایی یکسانی (NaHCO3) شناخته می‌شوند؛ بنابراین فرق بی کربنات سدیم با جوش شیرین فقط در درجه خلوص و نامشان است و از نظر ماهیت یکسان هستند. بی‌کربنات سدیم به¬عنوان یک ترکیب شیمیایی اصلی در آزمایشگاه‌ها و تحقیقات شیمیایی استفاده می‌شود.
تفاوت و شباهت کربنات کلسیم و بی کربنات سدیم (جوش شیرین)
کربنات کلسیم و کربنات سدیم شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارند که به شرح زیر است:
هر دو ماده در صنعت نقش اساسی و پایه‌ای دارند و به‌صورت پودرهای جامد سفیدرنگ در دسترس هستند. منبع هر دوی این مواد طبیعی است، هرچند می‌توان آنها را به‌صورت مصنوعی نیز تولید کرد.
تفاوت اول در pH این دو ماده در محلول ۱۰ میلی‌مولار بوده که pH کربنات سدیم برابر با ۱۰٫۹۷ و pH کربنات کلسیم برابر با ۹٫۹۱ است. تفاوت دیگر به میزان حلالیت آنها در آب مربوط می‌شود. کربنات سدیم به‌خوبی در آب حل شده و معمولاً برای افزایش pH آب استخرها به کار می‌رود، در حالی که کربنات کلسیم در آب خالص حل نخواهد شد. اما این ماده در آبی که حاوی دی‌اکسید کربن است، حل شده و اسیدکربنیک تولید می‌کند.
بی کربنات سدیم چیست؟
جوش شیرین یا سدیم بی‌کربنات خالص، هنگام ترکیب با رطوبت و مواد اسیدی مثل ماست، شکلات یا کره، از خود واکنش نشان می‌دهد. این واکنش شیمیایی در دمای فر موجب آزادشدن حباب‌های دی‌اکسید کربن شده که باعث افزایش حجم محصولات پختی مانند نان و کیک می‌گردد که این مورد به‌عنوان فرق بی کربنات سدیم با جوش شیرین محسوب می‌شود. این واکنش تجزیه سدیم بی‌کربنات در فرایند پخت، نقش مهمی ایفا می‌کند؛ زیرا به پف کردن و بالا رفتن حجم محصولات کمک کرده و همچنین ترکیب مهمی به نام کربنات سدیم یا خاکستر سودا را تولید می‌کند.
سرعت واکنش شیمیایی تجزیه بی‌کربنات سدیم به دمای محیط وابسته است. این واکنش بدون وجود رطوبت به‌کندی پیش می‌رود، اما با افزایش رطوبت و دما، سرعت آن افزایش می‌یابد. به همین دلیل، برای استفاده از جوش شیرین که مانند سایر ترکیبات دارای طول عمر مفیدی است، باید از سالم بودن آن اطمینان حاصل کرد.
مزایا بی کربنات سدیم:
– استفاده گسترده در صنایع مختلف
– قابلیت حل‌شدن بالا در آب
– توانایی خنثی‌سازی اسیدها
– از بین بردن بو
– محافظت از سطوح
معایب بی کربنات سدیم :
– می‌تواند باعث تحریک چشم‌ها شود
– احتمال تحریک بینی
– استنشاق آن می‌تواند سمی باشد
– دمای تخریب پایین
– حساس به رطوبت
جوش شیرین چیست؟
جوش شیرین یکی از محصولات شناخته شده و خانگی است که به نام‌های بی‌کربنات سدیم، سودا اش (Soda ash)، بیکینگ سودا و سدیم هیدروژن کربنات نیز معروف است. همان‌طور که پیش از این اشاره شد این ماده به شکل پودر سفیدرنگی با ترکیب شیمیایی NaHCO3 وجود دارد.
جالب است بدانید که اولین استفاده از جوش شیرین به زمان مصر باستان برمی‌گردد. در آن دوران برای فرایند مومیایی کردن، مصریان از نوع طبیعی بی‌کربنات سدیم به نام ناترون استفاده می‌کردند. با گذشت زمان شیمی‌دانی به نام آلفرد برد در قرن نوزدهم، نسخه مدرن جوش شیرین را تولید کرد.
معایب جوش شیرین چیست؟
تفاوت و فرق بی کربنات سدیم با جوش شیرین در مزایا و معایب آنها هم وجود دارد. در این بخش به توضیح مشکلاتی که با استفاده زیاد و طولانی مدت از جوش شیرین ایجاد می‌شود می‌پردازیم:
کمبود پتاسیم خون: افزایش سدیم در بدن می‌تواند تعادل پتاسیم را برهم بزند.
کمبود کلرید خون: تغییرات در تعادل الکترولیتی ناشی از مصرف جوش شیرین می‌تواند موجب کاهش سطح کلرید خون شود.
افزایش سطح سدیم: میزان سدیم بالایی در ترکیبات جوش شیرین وجود دارد به همین خاطر می‌تواند سطح سدیم خون را هم بالا ببرد.
تشدید بیماری‌های کلیوی: افزایش سدیم امکان دارد فشار بیشتری به کلیه‌ها وارد کرده و بیماری‌های کلیوی را بدتر کند.
تشدید نارسایی قلبی: بالا رفتن بار سدیم می‌تواند فشار بیشتری به قلب وارد نموده و نارسایی قلبی موجود را تشدید کند.
ضعف و کرامپ عضلانی: کمبود پتاسیم و تغییرات الکترولیتی می‌تواند به ضعف و گرفتگی‌های عضلانی منجر شود.
افزایش ترشح اسید معده: جوش شیرین می‌تواند ترشح اسید معده را تحریک کند و وضعیت‌هایی مانند رفلاکس را بدتر کند.
مزایای جو ش شیرین
همچنین از مزایای استفاده از جوش شیرین می‌توان به موارد متعددی اشاره کرد که شامل:
تسکین زخم‌های دهانی: کاهش درد و تسریع بهبود زخم‌های دهانی
بهبود عملکرد ورزشی: استفاده به‌عنوان مکمل برای افزایش کارایی ورزشکاران
درمان پوست آسیب دیده: کمک به التیام پوست جوش‌دار و آفتاب سوخته
کاهش پیشرفت بیماری کلیوی: این ماده می‌تواند به کند کردن پیشرفت بیماری‌های مزمن کلیوی کمک کند.
کمک به روش‌های درمان سرطان: استفاده در برخی از روش‌های درمان سرطان به‌عنوان یک جزء کمکی
مطالب مرتبط:کربنات سدیم سنگین
