نگهداری مواد شیمیایی و اصول استفاده

مواد شیمیایی به طور گسترده در صنایع مختلفی مثل کشاورزی، تولید، مراقبت‌های بهداشتی و موارد دیگر استفاده می‌شود. اگرچه این مواد در تولید کالاها و خدمات بسیار ضروری و مهم هستند، اما خطرات بالقوه ای برای محیط زیست و سلامت انسان دارند؛ از این رو، رعایت اصول استفاده و  نگهداری مواد شیمیایی بسیار مهم است. مواد شیمیایی باید به طور روشمند ذخیره و سازماندهی شوند؛ زیرا یک اشتباه می‌تواند خسارات جبران ناپذیری را ایجاد کند. به همین منظور در این مقاله سعی داریم شما را با شرایط  نگهداری  آشنا کنیم.

یکی از اصول استفاده و نگهداری مواد شیمیایی، رعایت یک سری دستورالعمل است که به چند دسته تقسیم‌ بندی می‌شود. در ادامه به بررسی این دستورالعمل‌ها پرداخته شده است:

– مواد شیمیایی باید در داخل کابینت‌های دردار یا در قفسه‌های محکم لبه‌دار که امکان سقوط مواد صفر است، نگهداری شوند.

– همه فضاهای نگهداری مواد شیمیایی باید دارای قفل باشند.

– فضای نگهداری مواد شیمیایی باید مجهز به سیستم تهویه مناسب باشد.

– مواد قابل اشتعال باید جدا از سایر مواد دیگر و در کابینت‌های ضد اشتعال قرار گیرد.

– اسیدها باید در کابینت مخصوص اسید نگهداری شوند.

– مواد شیمیایی باید با توجه به نوع ترکیب شان مرتب شوند.

– هر گروه ترکیب‌ها برحسب حروف الفبا مرتب شوند.

– مواد شیمیایی بسیار سمّی باید در کابینت‌های مخصوص نگهداری شوند.

– مواد شیمیایی بدبو در داخل کابینت‌های مجهز به سیستم تهویه نگهداری شوند.

– مواد شیمیایی حساس به آب در جای خشک و خنک نگهداری شوند.

– ظروف بزرگ و سنگین مواد شیمیایی در قفسه‌های بالتر نگهداری شوند.

– به هیچ عنوان نباید مواد شیمیایی را در کف آزمایشگاه نگهداری کرد.

– مواد شیمیایی فقط باید هنگام استفاده روی میز آزمایشگاه قرار گیرند.

– مواد شیمیایی نباید مستقیماً در تماس با نور خورشید باشند.

– جابجایی مواد شیمیایی باید مطابق با دستورالعمل‌ها انجام شود.

– در نگه داری مواد شیمیایی باید از قفسه‌بندی‌های ضدزنگ و مقاوم استفاده شود.

– اسیدهای اکسید شونده باید از اسیدهای آلی جدا باشد.

– اسیدها باید جدا از قلیایی‌ها و سولفیدها نگهداری شوند.

– مواد واکنش‌پذیر باید دور از حرارت و ضربه باشند.

– گازهای فشرده اکسید کننده و غیر اکسید کننده به صورت جداگانه نگهداری شوند.

– پسماندهای مواد شیمیایی باید جدا از سایر مواد جمع آوری شوند.

بیشتر بخوانید:شرایط نگهداری اسید سولفوریک ،آشنایی با بهترین روش های نگهداری مواد غذایی

– موادی که بخارات آن سبب مرگ می‌شود، باید در سیلندرهای جنس فلزی فشار قوی نگهداری شوند .

– اسیدهای غلیظ باید در بطری‌ها یا تنگ‌های شیشه‌ای کدر و یا بطری‌های فلزی پوشش‌دار نگهداری شوند.

– موادی که رطوبت را جذب می‌کنند، باید در بطری‌های پلاستیکی که غیرقابل نفوذ هستند، نگهداری شوند.

– مواد رادیواکتیو باید در محفظه‌های مخصوص و به دور از تشعشعات نگهداری شوند.

– مواد خورنده یا مایعات سمی باید در ظروف سربی، کائوچویی یا بطری‌های “سرزین”  نگهداری شوند.

– نگهداری انواع مواد قابل اشتعال در ظروف سر باز ممنوع است .

آن چه در این بخش ذکر شد، تنها موارد مهم در اصول استفاده  هستند؛ اگر کسب و کارتان در زمینه فروش یا نگهداری مواد شیمیایی است، حتماً موارد بیشتر و جزیی‌ تر را مطالعه کنید و هر چه بیشتر با آن‌ها آشنا شوید.

یکی از اصول استفاده و نگهداری مواد شیمیایی، برچسب زدن مواد شیمیایی برای جلوگیری از بروز خطر است؛ برچسبی که روی ظرف حاوی مواد شیمیایی قرار می‌گیرد، باید خوانا و به زبان انگلیسی باشد.

اصول برچسب‌گذاری مطابق با استانداردهای جهانی حاوی ۵ مورد زیر است:

۱. نام

۲. نام سازنده به علاوه اطلاعات تماس

۳. در صورت خطرناک بودن ماده، واژه خطر به‌صورت  “Danger”  یا ” warning” بر روی محصول برچسب زده شود.

۴. توضیحات خطر به ‌وضوح در برچسب بیان شود؛ برای مثال :

– در صورت استنشاق، این ماده سمی است.

– این ماده قابل احتراق است.

– این ماده خورنده است.

– و موارد دیگر

۵٫  توضیحات احتیاطی بر روی برچسب ذکر شود (برای مثال، بعد از مصرف، درب ظرف را محکم ببندید.)

زباله‌های شیمیایی موادی در حالت مایع، جامد و گاز است که می‌تواند قابلیت واکنش پذیری، خوردگی و سمیت داشته باشد. دفع و حذف مواد شیمیایی یکی دیگر از اصول استفاده و نگهداری مواد شیمیایی است که به روش‌های مختلف صورت می‌پذیرد:

یکی از روش‌های دفع مواد شیمیایی، سوزاندن آن‌ها در دمای بسیار بالا است که به آن تیمار کردن می‌گویند.

برای مواد شیمیایی که در اثر سوزاندن از بین نمی‌روند، راهکرد دفع در زمین پیشنهاد می‌شود؛ البته این روش خطرات زیست محیطی را به دنبال خواهد داشت، از این رو در صورتی که هیچ راه دیگری برای دفع وجود نداشته باشد، این روش به کار گرفته می‌شود.

در این روش تمام مواد شیمیایی زائد به طور کامل از محل تولید خارج شده و به محل دیگری جهت تصمیم گیری برای از بین بردن آن‌ها، انتقال می‌یابد.

اهمیت آموزش دادن کارمندان برای کار با مواد شیمیایی

معمولاً کارمندان از آموزش و اصول استفاده و نگهداری از مواد شیمیایی صرف نظر می‌‌کنند، با اینکه این موضوع امری بسیار مهم و حیاتی است.

ضرورت آموزش ایمنی به کارکنان، به حفظ جان خود آنان خلاصه نمی‌شود، بلکه شامل الزامات قانونی، حفاظت از سلامتی و نجات جان سایر افراد موجود، به حداقل رساندن آسیب‌ها و موارد دیگر است.

طبق آیین نامه آموزش ایمنی، کلیه پرسنل کارگاه‌ها ملزم به آموزش هستند. ناگفته نماند، آموزش ایمنی می‌تواند به جلوگیری از صدمات یا حتی مرگ و میر در محل کار کمک کند؛ هنگامی که کارکنان از استراتژی‌ها و اصول استفاده و نگه داری مواد شیمیایی آگاه باشند، می‌توانند هر گونه رخداد را کنترل کنند و از هر گونه تلفات جلوگیری کنند.

به طور خلاصه، آموزش ایمنی و رعایت اصول استفاده و نگهداری مواد شیمیایی، برای حفاظت از جان افراد، رعایت مقررات، جلوگیری از آسیب به اموال، کاهش هزینه‌های بیمه و افزایش ایمنی ضروری و مهم است.